Checklist: 5 stappen om het nalatenschap van een overledene te regelen

Het is niet verplicht om een beroep te doen op een notaris om de nalatenschap van de overledene te regelen, maar omdat de successiewetgeving ingewikkeld kan zijn, is dit vaak aangewezen. Je bent ook niet verplicht om het te laten regelen door de notaris die het testament van de overledene heeft opgemaakt of bij wie de overledene zijn testament heeft afgeleverd. Alle erfgenamen hebben de vrije keuze om zich door hun eigen notaris te laten bijstaan.

De notaris gaat na of er al dan niet een testament bestaat. Op die manier kan hij de erfgenamen informeren over wat de gevolgen zijn als ze de erfenis aanvaarden, verwerpen of accepteren onder voorbehoud van boedelbeschrijving. Dit leggen we verder in het artikel uit. Indien nodig, helpt hij de familie bij de fiscale aangifte van de nalatenschap en gaat hij over tot de verdeling van de bezittingen.

Als er geen testament beschikbaar is, dan bepaalt de wet welke wettelijke erfgenaam de goederen van de overledene krijgt en in welke proporties: dat heet de 'wettelijke devolutie van de nalatenschap'.

Lees ook: ‘Wat is het verschil tussen een testament, een levenstestament en een wilsbeschikking?’

1. Olografisch testament
   Een olografisch testament wordt geschreven door degene die zijn vermogen als erfenis nalaat. Om geldig te zijn, moet het aan drie voorwaarden voldoen: het moet eigenhandig geschreven zijn, gedateerd en ondertekend zijn.
2. Authentiek testament
   Het authentieke testament is een akte die door de notaris wordt opgesteld. Je dicteert dan je wilsbeschikking aan de notaris, die ze eigenhandig opschrijft in aanwezigheid van twee getuigen of een tweede notaris. Je moet dat document daarna ondertekenen, net als de notaris en de beide getuigen.
3. Internationaal testament
   Het internationale testament kan worden uitgevoerd in alle landen die het hebben erkend. Ook voor dit testament zijn een notaris en twee getuigen vereist. Dit testament is heel nuttig als de bepalingen op verschillende landen betrekking hebben (bv. als je vastgoed bezit in het buitenland), maar de procedure is complexer en duurder.

1. Zuivere aanvaarding
   Als je als erfgenaam de nalatenschap van de overledene aanvaardt, krijgt je het deel van de bezittingen dat je toekomt, maar moet je ook het aandeel van alle eventuele schulden van de overledene betalen volgens dezelfde verhoudingen. Daarom ga je best na dat je er niet op verliest.
   
   
2. Aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving
   Als je erfgenaam bent, maar twijfels hebt over de inhoud van de nalatenschap, kan je ze aanvaarden onder ‘voorrecht van boedelbeschrijving’. Dan gaat de notaris na of er schuldeisers zijn en maakt hij nadien een inventaris op van het vermogen, de boedelbeschrijving. Op die manier weet je wat de nalatenschap precies inhoudt.
   
   
3. Verwerping
   Iedereen heeft het recht om een nalatenschap te verwerpen. Dit kan je doen voor verschillende redenen: je weet dat de nalatenschap verlieslatend is door schulden; je wilt je kinderen aanduiden als rechtstreekse begunstigden; je hebt persoonlijke redenen die je moreel of emotioneel beletten om de nalatenschap te aanvaarden. In dat geval moet je een akte van afstand ondertekenen bij de notaris. Die verklaring is gratis als het actief minder bedraagt dan 5.000 euro.

Een aangifte van nalatenschap is een fiscale aangifte die de erfgenamen binnen de 4 maanden na het overlijden moeten indienen. Je kan dit zelf invullen of dat overlaten aan de notaris. De aangifte van nalatenschap wordt hierna bezorgd aan het registratiekantoor van de woonplaats waar de overledene fiscaal gedomicilieerd was.

Bankrekeningen en kluizen van de overledene zijn geblokkeerd tot op het moment waarop de fiscale administratie of notaris een document aflevert waaruit blijkt hoe de erfenis wordt verdeeld onder de erfgenamen en of legatarissen. Dat document wordt pas afgeleverd na een fiscaal en sociaal onderzoek waarin wordt nagegaan of de overledene en zijn erfgenamen en of legatarissen nog sociale en of fiscale schulden hebben.

De wet stelt echter dat de echtgenoot of wettelijk samenwonende partner van de overledene over een bedrag van maximaal €5.000 (dit bedrag mag niet meer bedragen dan de helft van het saldo op de rekening) mag beschikken voor dagelijkse uitgaven. Wie dit bedrag overschrijdt, zal worden beboet.

Uit praktisch standpunt is het beter om een nieuwe bankrekening te openen op naam van de echtgenoot of wettelijk samenwonende partner waarop de persoon in kwestie zijn inkomen kan laten storten.

Lees ook: ‘Alles wat je moet weten over schenkingen en verzekeringen’

Als er verschillende erfgenamen zijn en niet in het testament staat wie wat exact krijgt, is er sprake van een situatie van 'onverdeeldheid'. Komen de erfgenamen goed overeen, dan gebeurt de verdeling van de roerende goederen vriendschappelijk met een notaris die een notariële akte opstelt. Bij een conflict tussen de erfgenamen wordt overgegaan tot een gerechtelijke verdeling via een door de rechtbank aangestelde notaris. Vaak gaat het daarbij om een lange en dure procedure.

Op de bezittingen die de erfgenamen erven, worden successierechten geheven. Ze worden berekend op basis van het verschil tussen de nagelaten bezittingen (het actief van de nalatenschap) en de eventuele schulden (het passief van de nalatenschap). Let wel: successierechten variëren op basis van drie criteria:

- Je verwantschapsgraad met de overledene
- De waarde van de bezittingen die je erft
- Het gewest waar de overledene het langst heeft gewoond tijdens de vijf jaar voor zijn overlijden

Ter info: De begrafeniskosten van de overledene worden in het passief van de nalatenschap opgenomen, waardoor je geen successierechten hierop hoeft te betalen.

Voor je een contract ondertekent, verzoeken we je deze documenten te lezen:

o Financiële informatiefiche voor een levensverzekering (FIF)
o De Algemene Voorwaarden.

De Bijzondere en Algemene Voorwaarden hebben voorrang op commerciële brochures en andere commerciële teksten.

De Uitvaartverzekering is een individuele levensverzekering (tak 21), levenslang afgesloten. In bepaalde gevallen kan de verzekeringnemer een afkoop van het contract vragen als de verzekerde nog leeft. Het contract loopt automatisch af zodra de verzekerde overlijdt.

De Uitvaartverzekering is een verzekeringsproduct naar Belgisch recht van Belfius Direct Verzekeringen, handelsnaam van Belfius Insurance NV, Karel Rogierplein 11, 1210 Brussel, RPR Brussel BTW BE 0405.764.064, verzekeringsonderneming toegelaten onder nummer 0037.

Voor klachten kan je de klachtenprocedure volgen.